کانون کنترل

مفهوم موضوع کنترل به اشکال مختلف درطول تاریخ بشر عنوان شده است : زمانی موضوع کنترل در چهارچوب جبر و اختیار مورد بررسی قرار می گرفت و یا آن را با عنوان قضا و قدر و اراده آزاد مورد تعبیر و تفسیر قرار می دادند درتراژدیهای یونان باستان عقاید در مورد درماندگی انسان به واسطه قضا و قدر بسیار به چشم می خورد به طوریکه شکسپیر در نمایشنامه های خود هم به فلسفه جبرگرائی (عاشقان بدشانس) و هم آزادگیرایی دروغ و رغببت ما نیست بللکه درخود ماست ) توجهه داشته است (معمار محمدعلی ، 1374)

جامعه شناس مفهوم موضوع کنترل را به صوررت اراده آزاد درمقابل خودگرایی مورد بحث قرار داده اند

به طور کلی پژوهشگران در مورد توانایی انسان در کنترل دیدگاههای مختلفی را ابراز داشته اند. مفاهیمی مانند رقابت ،شایستگی ، تقویت طلبی ، درماندگی نومیدی و از خودبیگانگی همه به نوعی در توصیف اینکه شخص تا چه حد قادر است حوادث و رویدادهای مهم زندگی خود را کنترل کند بکار گرفته شده اند.

برعکس برون گرایان کارهایی را که به نحو عالی انجام می دهد که تکراری و منظم بوده و موفقیت در آنها در گرو رعایت مقررات و سازش با سایر همکاران باشد(رابینز 1995 ص 1539 )

به طور کلی اصلاح موضوع کنترل به ساختار اطلاق می شود که از تئوری یادگیری اجتماعی جولیان داتر نشأت گرفته است بر پایه این تئوری برخی افراد احساس می کنند که دلیل رفتار آنها در خود آنهاست یعنی هر رفتاری که از آنها سر بزند خودشان در آن دخالت دارند به عکس برخی دیگر بر این اعتقادند که دلیل رفتار آنها بیرون از وجود آنهاست و احساس می کنند که نمی توانند براعمال و رفتار خود کنترل داشته باشند.

داتر این احساس بیرونی یا درونی بودن علت وقایع را موضع کنترل نامیده است رفتار کاری افراد را می توان به وسیله تصور آنان از اینکه کارشان تحت کنترل درونی (کنترل فرد بر خودش) یا بیرونی (کنترل دیگران بروی) است تشریح نمود کسانی که تصور می کنند دارای کنترل درونی هستند، احساس می کنند که از طریق توانائیها مهارتها و کوشش های خود بر نتایج مربوط به کار خود شخصا موثرند.

در حالیکه کارکنانی که تصور کنترل بیرونی را دارند احساس می کنند نتایج مربوط به کار آنها تحت نفوذ و تاثیر توانایی آنها نبوده و بر امور انجام شده تسلطی ندارند بدین ترتیب تصور محل کنترل تاثیرات متفاوتی بر نحوه انجام کارکنان و میزان رضایت آنها بر جای می گذارد و این امر نیز بیشتر زائیده ادراکات افراد می باشد.(الوانی 1372 ص 127)

همانطور که اشاره شد موضوع کنترل نشأت گرفته از تئوری یادگیری اجتماعی می باشد لذا این تئوری را به صورت اجمالی مورد بررسی قرار می دهیم پس به تئوری یادگیری اجتماعی راتر و ساختاررهای اساسی نظریه او خواهیم پرداخت.